مشروعیت - حاکمیت عقل
من قبلاً حاکمیت را از آنِ عقل دانستهام و تنها مشروعیتِ عقل را پذیرفتهام . اکنون باید به این پرسش پاسخ داد که چگونه مشروعیتِ عقل در مشروعیتِ حاکمیت تجلّی میکند .
حاکمیت از آنِ فرد یا گروه یا ایدئولوژیِ خاصّی نیست بلکه حاکمیتِ مشروع فقط از آنِ قانون است . هیچ فردی یا گروهی یا حزبی نمیتواند بالاتر از قانون باشد . قانون مشروع از طریق آرای عمومی حاصل میشود پس باید آرای عمومی مشروع باشد و مشروعیتِ آرای عمومی بسته به وجود آزادیهای فردی به ویژه آزادیِ اندیشه است .
به عبارت دیگر حاکمیتِ ناشی از قانونِ ناشی از مراجعه به آرای عمومی زمانی مشروع است که آزادی اندیشه باشد و عقل امکان حرکت از عقل فردی به عقل جمعی و تجلّی در قوانین را داشته باشد .
چنانچه در جامعهای آزادی اندیشه – با توجّه به آنچه که قبلاً دربارۀ آزادی اندیشه گفته شد - نباشد مشروعیتِ قوانین و مشروعیتِ حاکمیت مخدوش است .